Het Algemeen Uitbreidingsplan Amsterdam (AUP) speelt in op de verwachte bevolkingsgroei in Amsterdam tot aan het jaar 2000. Men verwacht dat de stad dan ruim 1 miljoen inwoners telt. Vanwege de Tweede Wereldoorlog wordt het eerste deel van het AUP pas vanaf 1951 uitgevoerd; door de vernielingen én de bouwstop in de oorlog is het woningtekort sterk toegenomen. Over een periode van 10 jaar moeten er 65.000 tot 70.000 nieuwe woningen per jaar worden gebouwd.

Kaart: Stadsarchief Amsterdam

Amsterdam zelf is te klein en daarom kijkt het over de gemeentegrenzen heen voor uitbreiding. Gedeputeerde Staten stelt in 1957 de Stadsrandcommissie Amsterdam in. In deze commissie vergaderen burgemeesters en wethouders van Amsterdam, Diemen, Nieuwer-Amstel, Ouder-Amstel en Weesperkarspel samen met leden van Gedeputeerde Staten over uitbreidingen in het huidige Amstelveen en Amsterdam-Zuidoost.

Lange tijd zijn Amsterdam en het kabinet het oneens over de Bijlmermeer. Amsterdam wil zich deze polder toe-eigenen om er woningen te bouwen. Het kabinet vindt het beter om de steden niet verder te laten groeien. In plaats daarvan heeft het sterke randgemeenten voor ogen, waar de afstand tussen burgers en bestuur klein is. Minister van Binnenlandse Zaken Toxopeus wil de Bijlmermeer niet aan Amsterdam geven, maar bij Ouder-Amstel voegen.

In 1965 geeft hij enigszins toe en stelt voor om de Bijlmermeerpolder tijdelijk aan Amsterdam toe te wijzen. In 12 jaar zou het er 14.000 woningen kunnen bouwen. Daarna zou het gebied overgedragen moeten worden aan Diemen of de nieuwe gemeente Bijlmermeer.

De dienst Publieke Werken verwerft grond in de Bijlmermeerpolder. Het opspuiten en bouwrijp maken van de polder gaat van start. Het zand komt uit de Vinkeveense Plassen en wordt via een persleiding aangevoerd.

Foto: Gemeentearchief Amsterdam

Het voorstel van Toxopeus wordt vastgelegd in een wetsontwerp. Op 21 december 1965 neemt de Tweede Kamer deze wet aan. Op 1 augustus 1966 is de Bijlmermeer officieel Amsterdams grondgebied en houdt Weesperkarspel op te bestaan. Uiteindelijk blijft de Bijlmermeer Amsterdams.

Op 13 december slaat burgemeester Gijs van Hall de eerste paal voor de woningbouw in de Bijlmermeer. Het wordt een stadsuitbreiding voor 110.000 Amsterdammers op 1.800 hectare. Burgemeester Van Hall: “Ik heb in mijn leven veel eerste palen geslagen, maar nog nooit heb ik groter voldoening gevoeld dan deze keer.”

foto: Gemeentearchief Amsterdam

Op 25 november 1968 krijgen de eerste Bijlmerbewoners de sleutel van hun woning; in hoogbouwflat Hoogoord, in de H-buurt. Voor de pers wordt de familie Copray als eerste bewoners in het zonnetje gezet. Maar feitelijk is dit onjuist. Het gezin Obbes woont al sinds de eerste week van november in een vierkamerappartement in Hoogoord. Deze was eerder gebruikt als modelwoning.

foto: Wethouder van Volkshuisvesting Elsenburg overhandigt de sleutels aan de familie Copray. Bron: Gemeentearchief Amsterdam

Ondanks een gebrek aan voorzieningen en gebreken aan de woningen, stijgt het aantal inwoners van de Bijlmermeer snel. Aan het eind van 1969 zijn dat er al ruim 6.000.

foto: Gemeentearchief Amsterdam

44 jaar speelt Café de Nachtegaal een belangrijke rol in het sociale leven van de buurt. Dit is de gemeenschappelijke ruimte in de flat Grubbehoeve. Dankzij de inzet van bewoners groeit de Nachtegaal uit tot zo’n belangrijke plek.

Foto: Gemeentearchief Amsterdam

Op 21 januari 1971 leidt burgemeester Samkalden koningin Juliana rond. De koningin houdt zich niet aan de afgesproken route en bezoekt niet alleen Hoogoord. Op het allerlaatst wil zij graag ook Groeneveen zien. Een week eerder was deze flat in het nieuws omdat bewoners de koningin een telegram hadden gestuurd. Daarin ontraadden ze een bezoek aan hun flat, omdat deze een Augiasstal was (een grote bende).

foto: Stadsarchief Amsterdam

De regering Den Uyl kondigt de onafhankelijkheid van Suriname aan. Dit brengt een grote stroom immigranten op gang. Eén derde van de Surinaamse bevolking zoekt sociale zekerheid in Nederland. Velen van hen komen terecht in de Bijlmermeer, waar veel woningen leegstaan. De verschillen in cultuur en het feit dat veel Surinamers werkloos zijn vergroten de problemen in de wijk.

In 1975 zijn alle 13.500 hoogbouw-appartementen af. De laatst opgeleverde galerijflats zijn Hakfort en Huigenbos. De winkelcentra Ganzenhoef en Fazantenhof zijn open voor publiek. Kraaiennest volgt in 1976.

In oktober 1977 worden de Gaasperplas- en Geinlijn vanaf het Centraal Station geopend. In 1989 kregen deze de nummers 53 en 54. Sinds 1997 is Gein met metrolijn 50 ook verbonden met het Westelijke Havengebied.

foto: GVB

Op de laatste dag van het jaar installeert de gemeenteraad het projectbureau Hoogbouw Bijlmermeer. Dit projectbureau krijgt als opdracht de verloedering in de hoogbouw aan te pakken.

De problemen in de Bijlmermeer zijn zo groot, dat de afzonderlijke woningcorporaties ze niet op eigen kracht kunnen oplossen. Daarom werken ze vanaf januari 1984 samen in de nieuwe woningcorporatie Nieuw Amsterdam. Nieuw Amsterdam krijgt het beheer voor de meeste flats in handen. Er komt 100 miljoen gulden beschikbaar voor grootschalige vernieuwingen. Er wordt per flat samen met de bewoners gekeken naar de problemen. Per flat of buurt wordt een deelplan gemaakt. 

Winkelcentrum de Amsterdamse Poort en het nieuwe hoofdkantoor van de Nederlandsche Middenstandsbank (later ING) vormen de voltooiing van de Bijlmermeer. Prins Claus opent het ‘Zandkasteel’, zoals het kenmerkende gebouw in de volksmond heet.

Winkelcentrum de Amsterdamse Poort met op de achtergrond het Zandkasteel. Bron: Stadsarchief Amsterdam

Op zondag 4 oktober 1992 stort een Israëlisch vrachtvliegtuig neer op twee hoogbouwflats, precies op de hoek waar Groeneveen overgaat in Klein-Kruitberg. De gebouwen vliegen direct in brand en storten gedeeltelijk in. Daarbij worden ongeveer 100 appartementen vernield. De ramp kost naar schatting 43 mensen het leven. In 1996 is op de plek van de ramp een monument opgericht.

Ondanks alle maatregelen van Nieuw Amsterdam, blijft de Bijlmermeer een probleemwijk. Er is veel leegstand en het onderhoud van de flats is vele malen duurder dan aan woningen elders in de stad. De situatie is onhoudbaar. Gemeente, stadsdeel en Nieuw Amsterdam komen tot de conclusie dat alleen een grootschalige vernieuwing het tij kan keren. Een andere opzet van de wijk dus, met menging van wonen, werken, ontspannen, winkelen, verkeer en parkeren. Dat betekent renovatie, maar ook sloop, om plaats te maken voor andere type woningen.

Rochdales oudste flat in de Bijlmer, Hoogoord, wordt gerenoveerd. Het belangrijkste uitgangspunt hierbij is het vergroten van de veiligheid. Daarom wordt onder andere de binnenstraat op de begane grond verbouwd tot 42 nieuwe woningen.

De vernieuwing van Hoogoord is afgerond. Behalve 42 nieuwe woningen, zijn er onder meer ook nieuwe entreehallen gekomen met heldere verlichting en zijn liften, trappenhuizen en portieken vernieuwd. In totaal renoveert Rochdale ongeveer 5.000 woningen in de Bijlmermeer.

Het uit de jaren 80 stammende winkelcentrum Amsterdamse Poort is volledig gerenoveerd.

De nieuwe woningen die in de Bijlmermeer worden gebouwd zijn erg gewild bij Bijlmer-bewoners en mensen uit andere delen van Amsterdam-Zuidoost. De werkloosheid daalt sneller dan in andere delen in de stad en het niveau van de scholen komt dicht in de buurt bij die van de rest in Amsterdam

Het Finale Plan van Aanpak laat zien hoe de gehele Bijlmermeer er na de vernieuwing uit zal zien. Tot nu toe ligt de nadruk vooral op ruimtelijke vernieuwing, de stenen. Dit finale plan heeft ook aandacht voor de sociaal-economische positie van bewoners.

Op 29 november 2007 opent de Kandelaar haar deuren. De Kandelaar is een multifunctioneel kerkverzamelgebouw. Het biedt onderdak aan 14 kerkgenootschappen, 27 koopappartementen, een kinderdagverblijf, horeca en 650 m2 kantoor- en vergaderruimte. Rochdale was eigenaar van het gebouw maar omdat het niet meer tot onze kerntaken behoort verkopen we de Kandelaar in 2017. 

Mi Akoma di Color is een uniek woningbouwproject: bewoners hebben zelf hun huur- en koopwoningen ontworpen en de woonomgeving. In 2001 selecteerde Rochdale hiervoor 38 bewoners uit de oude hoogbouwflats in de Bijlmer. 25 van die 38 huishoudens zijn uiteindelijk in Mi Akoma komen wonen: 7 kopers en 18 huurders.

Rochdale en projectontwikkelaar Deltaforte leveren Foe Ooi Leeuw op. Dit is de grootste woonvoorziening voor Chinese ouderen in Nederland. Foe Ooi Leeuw biedt hun de kans om samen met mensen met dezelfde wortels, gewoonten, taal en gedeelde herinneringen de laatste fase van hun leven door te brengen. 

Alle sloopbesluiten zijn uitgevoerd. In de G- en K-buurt is de oorspronkelijke stedenbouwkundige opzet voor het grootste deel behouden. Dit gebied staat inmiddels bekend als het ‘Bijlmermuseum’. Hier blijft de openbare ruimte groen en autovrij. Het Bijlmermuseum bestaat uit de flats Gooioord, Grubbehoeve, Groeneveen, Kikkenstein, Kleiburg en Kruitberg.

In 2009 begint Rochdale met het uitplaatsen van de bewoners uit Kleiburg. Het flatgebouw wordt gesloopt. Stadsdeel Amsterdam Zuidoost en erfgoedorganisaties als Heemschut en de stichting Bijlmermuseum zijn hier tegen. Maar geld voor renovatie ontbreekt. Daarom verkoopt Rochdale in 2012 de flat voor het symbolische bedrag van 1 euro aan Consortium DeFlat. DeFlat renoveert de buitenkant van het gebouw en verkoopt vervolgens de appartementen als klushuis. Kopers kunnen meerdere naast of onder elkaar gelegen appartementen kopen en koppelen. Deze aanpak blijkt een succes; in 2014 maakt DeFlat bekend dat de hele flat is gered van de sloop.

In een nieuw gebouw van Rochdale biedt HVO-Querido hulp en (tijdelijk) onderdak aan dakloze drugsverslaafden uit Amsterdam-Zuidoost. Sinds 2003 werken stadsdeel, gemeente, politie, Rochdale, het Openbaar Ministerie, GGD, HVO Querido en andere zorginstellingen samen om de overlast door drugsverslaafden aan te pakken. De combinatie van hard optreden tegen overlastgevend gedrag en het bieden van zorg heeft tot een forse daling van overlast geleid. Zo is de drugsgerelateerde criminaliteit in het stadsdeel tussen 2003 en 2011 met ruim 50% afgenomen. 

In 2008 zijn ongeveer 5.000 appartementen gerenoveerd; alle flats, behalve Kleiburg en Geldershoofd, zijn aangepakt. Tegen het einde van 2012 zijn bovendien in totaal ruim 5.000 nieuwbouwwoningen opgeleverd. Daarbij is veel aandacht gegaan naar het veiliger maken van vooral donkere en slecht zichtbare openbare en gemeenschappelijke ruimtes. Verder zijn op een aantal plekken de hooggelegen dreven verlaagd. Ook hierdoor is het gevoel van veiligheid toegenomen.

In 2014 had seniorencomplex de Koornhorst nog te kampen met leegstand. Nu is er een wachtlijst van zo’n vier maanden. Geheim van dit succes is community building: sinds oktober 2015 wordt er in de Koornhorst actief gewerkt aan saamhorigheid. De grote verandering is dat veel bewoners actief zijn geworden in het organiseren van allerlei activiteiten voor medebewoners. De sociale controle en leefbaarheid zijn enorm verbeterd, en daarmee ook de populariteit van het complex.

Een jaar lang, van 25 november 2017 tot en met 25 november 2018, staat een groot aantal activiteiten en evenementen in het teken van 50 jaar Bijlmer. Diverse culturele instellingen, media, evenementen, scholen en andere partijen werken mee aan een feestelijk programma. Er is aandacht voor sport, talenten, wijkeconomie, bewonersparticipatie en verbinding.